Maialen Sánchez Mancebo (1994, Iruñea) musikaria da eta Iruñako Teatrolari antzerki eskolan egiten du lan. Barañainen Arte Eszenikoen batxilergoa egin ondoren, zine eta marketing ikasketak burutu zituen Andoaingo Zine eta Bideo Eskolan eta Donostian. Orain dela bi urte Iruñera itzuli zen, bere ikasketak uztartuko zituen lan baten bila, sorkuntzarako gogotsu. Teatrolarin helburu hori bete du eta, musikan bakarlari moduan gitarra soinean abestiak konposatzen hainbat urte eman ondoren, Maider Osiarekin batera Fly Mailo musika taldea sortu du: Maiderrek gitarra jo eta abestu egiten du, eta Maialenek, berriz, abestearekin batera maraka zein piano txiki bat jotzen ditu.
Nafarroako hiriburuan elkartu gara, Teatrolarik alde zaharrean duen lokalean.
Zure ibilbide artistikoa ikusita, atentzioa deitzen dit marketinga ikasi izanak. Gerora zetorkizunerako estrategikoa izan zen?
Bai. Zine eta Bideo eskolan nenbilenean bakarlari moduan abesten nuen, eta nire bidea garatzeko tresna propioak aurkitu nitzakeela konturatu nintzen. Horrexegatik ikasi nuen marketinga, neure burua bultzatzeko eta publizitatea egiteko tresnak ematen zizkidalako. Iruñera itzuli nintzenean sorkuntzan aurrera egiteko barne behar bat sentitu nuen, musikari bezala erronka hori neukan, musikaz bizi nahi nuen. Antzerkian, teloien atzean lan asko zegoela eta hor zerbait aportatu nezakeela iruditu zitzaidan. Momentu hartan Teatrolari oso proiektu txikia zen, hiru urte bakarrik zeramatzan martxan.
Metodologiari dagokionez bat egin genuela uste dut, inprobisazioa eta irudimena asko lantzen dute eta. Nire ustez arteak norbera aske sentitzea ahalbidetzen duen espazio seguru bat izan behar du, askatasunez adierazteko manera bat. Ordutik, pausu txikiak emanez, eskolaren bilakaera ikusi dut, eta oso eskertuta sentitzen naiz horren parte izateaz. Era berean, gogor lan egin duten pertsonek parte hartu dute, besteak beste, bertako clowneko irakasleak: ia-ia ni jaio baino lehenagotik darama ofizioan, nire lagunen gurasoekin lan egindakoa da. Garai haietan ere bazebiltzan, baina hainbat arrazoirengatik inbisibilizatuta egon dira. Horregatik, nire desioa Teatrolari haien lana aitortzeko espazio bat izatea da: beren lana ikusia eta txalotua izatea.
Atentzioa deitu dizu horrelako jendearekin topo egin izanak? Iruñean lanean urte asko daramatzatenak eta zuk ezagutzen ez zenituenak, alegia…
Bai, izan ere, batxilergoa bukatu eta arte alorrean zerbait ikastea erabaki nuenean, Iruñean ezer ez zegoela pentsatu nuen. Baina Iruñera bueltatu nintzenean konturatu nintzen ez zela egia, artista asko bizi dela hemen! Kontua da nik, besterik gabe, ez nituela ikusten. Esango nuke arte eszenikoetan formatu nahi duen jende askok atzerrian beti hobea izango denaren sinesmena daukala, aukera gehiago izango dituztela. Horren harira hausnarketa bat egin nuen, eta Teatrolariren bidez bisibilizazio-espazio bat sortzearen ideia etorri zitzaidan.
Batxilergora bueltatuz: Euskal Herrian ia ez dago arte eszenikoetara bideratutako batxilergorik, Iruñekoa bakanetakoa izango da. Nik ezagutzen dudana Donostialdea da, bertan “artistikoa” deritzon batxilergoa arte ederretara zuzenduta dago.
Nire kurtsoa hirugarren edo laugarren belaunaldia izan zen, hemen ere gauza berria da. Irakasleak oraindik hori indartzen ari ziren eta gogoratzen dut greba eta aldarrikapen momentu asko izan genituela.
Nola erabaki zenuen batxilergo hori egitea?
Hasieran letretako batxilergoa egin nuen. Gainditu ez nuenez, errepikatzeko agindu zidaten, eta momentu hartan konturatu nintzen ez nuela hori egin nahi. Ezjakintasun handia dago, nik ez nuen uste batxilergo artistikoa aukera bat izan zitekeenik, ez nuen kontenplatzen eta ez nengoen batere mentalizatuta. Batxilergora iristen garenean selektibitatea, unibertsitatea eta nolabaiteko egonkortasuna emango digun lan bat darabilkigu buruan, eta ez zaio hainbeste garrantzirik ematen norberaren errealizazioari, beteko zaituen hori bilatzeari. Arte eszenikoko batxilergoan egonik ere, oso kuriosoa egiten zitzaidan ikasleon artean horretara dedikatu nahi zuen jendea zegoela ikustea.
Orduan ez zenuen etorkizuneko hautu bat bezala ikusten, nahiz eta momentuan hori egitea erabaki.
Hori da. Teatrolariko ikasle askok esaten digute Madrilera joan eta goi-mailako eskola “on” batean formatuko direla. Nik uste dut ez dela beharrezkoa horrelako “tramankulu” batean sartzea, garrantzitsuena zeure barne-indarretik lan egitea eta zeure tresnak garatzen lagunduko dizun espazio bat aurkitzea da. Gure eskolan profesional gisa dauden irakasleak inoren laguntzarik gabe iritsi dira honaino, euren kabuz egin dute bidea, eta bide horretan mila oztopo aurkitu dituzte. Beste hainbat lanetan ere badabiltza eta, hala ere, hemen daude gauza duin eta profesional bat eskaintzen, ofizio honetara bakarrik dedikatzeko apustuan.
Nire klasean, adibidez, batxilergoan, Maialen Gurpindo egon zen, Operación Triunfo telebista saioaren bidez famatua bihurtu den abeslaria. Hori izan zen bere hautua. Askok esan izan didate: “Jo telebistara, noizbait zine zuzendari batek ikusten bazaitu beharbada aukeraren bat izan dezakezu zineman…”. Bai, batzuetan gerta daiteke, baina nire ikuspuntutik gehien aberasten gaituena poliki-poliki geure kasa pausuak ematen joatea da, eta geure buruarengan konfiantza izatea: bizi naiteke artetik eta lan egingo dut hori errealitate bihurtzeko, eta kontrakoa esaten duten ahotsei ez diet kasurik egingo.
“Norbere tresnak norbere kasa garatzearena”, nola iritsi zara ideia horretara? Normalean aktore batengandik espero dena telebistan edo zineman lan egitea da, eta gainera, kanpo-dependentzia horrekin: kanpora ikastera joan. Bere lana gehienetan kanpoko faktoreei lotzen da, ez horrenbeste zuk aipatu duzun barne-su horrekin.
Batxilergoan nengoenean, klase kideon artean antzerki konpainia bat sortuko genuela aipatzen genuen, geure buruari lana emateko. Gerora, marketingarekin hasi nintzenean, ikaskide asko topatu nituen ideia berarekin, euren proiektua bultzatzeko tresnen bila: adibidez, bazegoen bat kotxe rally-etara dedikatu nahi zuena. Hasiera batean, ikasteko behintzat, niretzat errazena beste bati bere proiektuarekin laguntzea zen; eta modu horretan gero gaitasuna edukiko nuen nire proiektuan musikari bezala ere aplikatzeko.
Zer harreman izan duzu musikarekin, antzerkiarekin edo, oro har, artearekin? Txikitatik datorkizun zerbait izan da?
Adierazpen artistikoa, zentzu zabalean, txikitatik bete nauen zerbait izan da. Betidanik izan dut interes hori, baina hasieran ez nuen serio hartu. Horretan inguruak asko baldintzatzen gaituela uste dut. Nire kasuan, familian musikarekiko zaletasun handia dago, nahiz eta profesionalak ez izan: aitak pianoa jotzen du, amak gitarra, anaia bateria jolea da… Etxean beti entzun izan dugu musika. Anaiak musika ikasten zuen, nik berriz dantza, pintura eta zeramika egiten nituen. Anaiari entzunez musika munduan sartu eta uste nuena baino gehiago gustatzen zitzaidala konturatu nintzen: kantu klaseekin hasi eta poliki-poliki bide hori irekitzen joan naiz. Batxilergo artistikoa hasi nuenean gurasoek guztiz ukatu zidaten profesionalizatzeko aukera, eta nik uste dut “ezezko” horrek indar gehiago eman zidala: “Niri benetan hau gustatzen bazait, nahikoa indar edukiko dut haien kontra egiteko ere”, pentsatu nuen.
Zergatik ukatu zizuten aukera hori gurasoek? Zeintzuk ziren haien argumentuak?
Haien argumentuek antza handia daukate gure eskolako ikasle batzuei entzun dizkiedanekin: “Ez dakizu bene-benetan gustatzen zaizun”, “Hobby bat da, jarraitu dezakezu baina ez eman garrantzia gehiegi”, “Ezingo duzu hortik lan egin, ez dizu jaten emango”, “Ezegonkortasun handiko lan bat da: gaur bai eta bihar ez”, “Eragingo dizun desgasteak ez du merezi”… Ingurukoek ematen nituen kontzertuetan edo Teatrolarin izan ditugun inprobisazio-saio edo emanaldietan, zera esaten zidaten: “Ni zure managerra izango naiz, ez kezkatu, kontzertu gehiago edo emanaldi gehiago lortuko dizkizut!”, baina barrezka esaten zidaten, nolabait broma moduan. Beren ikuspuntutik esango balidate bezala: “Hau da lortu dezakezun gorena, konformatu zaitez honekin, eta bitartean egin ezazu beste zerbait, hori da eta egin beharko zenukeena”.
Konformatu zaitez “honekin”. Kasu honetan, “hori” zer zen?
Ba, adibidez, kontzertu txiki bat taberna batean, bakarlari moduan nenbilenean. Baina musika talde bat sortu eta serio hasi ginenean ere, erreakzio bera izan genuen: badirudi “edonork” egin dezakeen zerbait dela, edo “gustuko duzun hori noizbehinka egin, pozik geratu eta zure bizitzarekin jarraitzea” dela leloa. Lehen aipatu dudan moduan, Teatrolarira ikasle asko filosofia horrekin etortzen dira, eta guk antzerkira dedikatzea egingarria dela bultzatu nahi dugu, etorkizunean euren proiektuak bideratzeko tresnak emango dizkiegulako. Espazio honek proiektu horiei ere heltzeko sostengua eskaini nahi die. Profesionalizatzeko lan asko egin behar da, ohiko lan batean egiten denaren bikoitza edo hirukoitza, baina egin egin daiteke, eta uste dut hori pertsona gutxik dakiela.
Hasieran bakarlari moduan ibili zinen, orain, taldean. Nolakoa izan da bilakaera hori?
Aspalditik konposatzen ditut abestiak, baina batxilergora arte ez nintzen gitarrarekin saiatu. Hasi nintzenean oso erraza izan zen, lehenengo publizitate sarea familia eta lagunak direlako, eta tabernaren batean edo jaietan abestera gonbidatzen nindutelako. Bestalde, zailtasunak ere izan nituen, momentu hartan lotsa handia neukalako eta kosta egiten zitzaidalako neure buruarengan sinestea. Baina horretan jarraitu eta Donostiara joan nintzenean, jazz talde bat bilatu nuen: genero hori asko gustatzen zait, eta Donostia oso bohemioa denez horrelako talde bat aurkitu nezakeela pentsatu nuen. Aurkitu nituen talde guztiak gizonezkoenak izan ziren, gizon oso helduenak. Beraientzat, berriz ere, hobby bat zen, eta astean pare bat aldiz entseatzen zuten. Haiekin egon nintzen denboraldi batez, baina nik harago eraman nahi nuenez, beste talde batekin elkartu nintzen, handik pixka batera desegin zena. Eta, orduan, bakarlari moduan hainbat kontzertu eskaini nituen. Azken kontzertua hutsik egon zen: antolatzailea eta nire pisukidea izan nituen ikusle bakar, Añorgako gaztetxean, martxoaren 8 batean. Emanaldia eskaini nuen berdin-berdin, eta ez nintzen ohartu bakarlari moduan nire azkeneko kontzertua izango zela. Sakonean, bueltatuko nintzela pentsatu nuen, baina azkenekoa izan zen. Orain arte, bederen. Iruñera itzuli nintzenean, aspalditik ezagutzen nuen lagun batekin Roller Derbyra apuntatu nintzen. Kirol hori sustatzeko jardunaldi batzuk antolatu zituzten eta mikrofono irekirako norbait behar zutenez, biok animatu ginen. Horrela hasi ginen eta orain arte horretan dihardugu. Taberna askotan jo dugu eta oso ondo doakigu. Halere, nire gurasoek, adibidez, dirua jaso genuen arte ez zuten serioski hartu. Azken finean, profesionala izatea hori da: zure lanaren truke zerbait jasotzea, eta kasu honetan, dirua baldin bada, demostratzen dizu duin egin dezakezula lan. Gure eskolan, adibidez, ikasleek agentzia batekin kolaboratzen dutenean ezin dute lana doanik egin, beti nolabait ordaindua izan behar da.
“Edozein obraren atzean ordu asko daude, entsegu asko, esfortzu handia. Garrantzitsua da hori guztia ikusaraztea, gero askotan lan horren truke ordaintzen den dirua orekatuta edo amortizatuta ez dagoela ulertu ahal izateko.”
Orduan, zure ustez, balorazioa edo prestigio soziala diruari lotuta dago? Edo hortik haratago dagoen zerbait da?
Nik uste dut ikuspuntu edo atal asko daudela: beharbada lehenengoa edo agerien dagoena dirua da, baina gero badaude gutxiesten gaituzten hainbat sinesmen: “Artista bat bazara, eta horretara bakarrik dedikatzen bazara, perroflauta bat zara…”. Edo, egiten duzunagatik ordaintzen badizute, badirudi aintzat ematen dela ikasketa formal batzuk dituzula, hau da, nolabait “justifikatuta” egon behar dela. Nik uste dut hori esatean sakonean pentsatzen dena zera dela: egiten dugunak, adibidez, kontzertu bat eskaintzeak, ez digula benetako esfortzurik edo lanik suposatzen. Antzerkiaren kasuan ere berdin. Ez bada obra bat non arrazoi ezberdinengatik agerian geratzen den atzean lan handia dagoela. Garrantzitsua da edozein lanaren atzean dagoen prozesua sozializatzea.
Teatrolari ireki genuenean, lokalean argazki batzuk jarri genituen jendeak espazioaren bilakaera ikus zezan: obra egin behar izan genuela, paretak pintatu, eta abar. Prozesu horretan parte hartu zuten guztien izenen zerrenda bat ere jarri genuen. Beti “atzeko” parte hori erakusten saiatzen naiz, ikus dadin egiten duguna ez dela besterik gabe egun batean 19.00etan ordubetez egiten den lan bat: edozein obraren atzean ordu asko daude, entsegu asko, esfortzu handia. Garrantzitsua da hori guztia ikusaraztea, gero askotan lan horren truke ordaintzen den dirua orekatuta edo amortizatuta ez dagoela ulertu ahal izateko.
Batzuetan lan-proposamenak jaso izan ditugu: adibidez, orain dela gutxi, elkarte batek kale- antzerki txiki bat prestatzeko eskatu zigun, argiaren prezioaren igoera dela-eta salaketa bat egiteko. Lan handia suposatzen zuen eta, gainera, denbora gutxi eman ziguten. Guk, pixka bat pentsatu ondoren, aurrekontu xume bat bidali genien. Lan profesionala eskatzen badute, profesionala izan behar du bai lanak, bai prezioak eta bai emaitzak. Bestela, eskuratzen duzun emaitza ez da berdina izango. Eta haien erantzuna zera izan zen: “Beno, baina egin dezakezue gauza txiki bat, ezta? Ez du hainbeste lanik suposatzen…”. Zoritxarrez, horrelakoak askotan entzun behar izaten ditugu. Hori nahi badute joan daitezela beste toki batera, edo hitz egin dezatela haien lagun edo lehengusuekin. Gu eskola profesional bat gara. Uste dut garrantzitsua dela gure gremioan ezetz esaten jakitea. Elkarte txiki bat izan balitz malguagoak izango ginateke, edo kolaborazio batera iristen saiatuko ginateke: adibidez, Errotxapeako eskolak mahaiak eta aulkiak eman zizkigun, eta guk, trukean, inprobisazio klaseak eskaini genizkien. Baina, kasu honetan, elkarte handia eta ezaguna zen.
Garrantzitsua da, aipatu duzun bezala, ezetz esatea eta lan baldintzak mahai gainean jartzea.
Bai, eta oso zaila da hori egitearen beldur zarenean. Hasieran, batez ere, gogoratzen dut kosta egiten zitzaidala ezetz esatea, ezegonkortasunean ezetz esatea luxu bat delako. Pentsaera horrek zure “katxea” edo zeure buruarekiko duzun irudia gutxiestera eramaten zaitu, eta horrek izugarri erretzen du.
Lan-proposamen bat egiten dizutenean, inplizituki zera esango balizute bezala da: “Zu hau zara, ondorioz, hau merezi duzu”. Zeure buruarengan sinesten ez duzunean, hasteko zuk zeuk mespretxatzen duzu zeure burua eta, ondorioz, besteen mespretxua onartzen duzu. Zer behar dugu pentsaera hau aldatzeko?
Kanpokoen iritzia garrantzitsua da, batez ere positiboa baldin bada. Kritika negatiboek ere garrantzia daukate, baina inola ere ez kritika positiboek baino gehiago, maila berean daude.
Taula gainean bakarrik abesten nuenean, indarra falta zitzaidala sentitzen nuen. Baina Fly Mailo taldea sortu ondoren, nire lagunarekin eszenatokira igotzean, indarra bikoiztu egin zitzaidan: zuzenekoetan bere begiradak edo feedbackak ondo ari ginela jakiten laguntzen zidan. Halere, oraindik ere borroka hori badut: aurrerapauso asko eman ditugu eta dirua jasotzen dugu egiten dugunagatik, baina nire barnean bere lanean sinesten ez duen pertsonaia bat dago. Segurtasun falta hori ez dut hain presente ikusten beste ofizio batzuetan.
Merkatuak agintzen du zer lanetan irabazten den eta zertan ez, baina nolabait denok gara merkatua: honek zerbait eskaini eta guk hori onartzen dugun momentuan, merkatuan eragiten dugu.
Kulturan inbertitzen den dirua ikustea oso tristea da… Zein da gakoa? Nik uste dut horrek islatzen duen mentalitate hori oso barneratuta daukagula, sakonekoa dela, eta oso zaila dela hor eragitea. Gu eraldaketa hori egiten saiatzen gara Teatrolarira hurbiltzen den jendearekin, baina egia da motxila batekin etortzen direla eta pisu hori hor dagoela. Burura datorkit feminismoa: feminismoarekin egiten den kontzientzia lana egitea gustatuko litzaidake kulturarekin ere, aldarrikapen hori egin. Beharbada hezkuntzatik helduko bagenio, poliki-poliki mentalitate hori aldatzen joango litzateke.
Akademiak ere legitimatze paper bat izan dezake kulturan. Noizbait kultur-arloan lan egiten ez duen bati kultura mespretxatzeko erabiltzen diren argumentu berdinak aplikatuko bagenizkio, ariketa ederra litzateke. Adibidez: “Abokatua al zara? Beno, baina horrek ez dizu esfortzurik suposatzen, ezta? Zuri gustatzen zaizu, gozatu egiten duzu”. Seguruena zera erantzungo dizute: “Ah, baina nik karrera bat ikasi nuen”.
“Feminismoarekin egiten den kontzientzia lana egitea gustatuko litzaidake kulturarekin ere.”
Orduan, baliteke esfortzuarena hezkuntzarekin edo ikasketekin lotzea? Agian ez da kontuan hartzen antzerkia egiteko zenbat ikasi behar den…
Berdina gertatzen da musikarekin ere. Orkestran edo kontserbatorioan ikasten ari direnei ez diete hainbeste galdetzen beren ikasketen inguruan, eta kontua da ez dagoela hezkuntza arautu bat. Beno, aktorea izan nahi baduzu Madrilen baduzu formakuntza arautua…
Bai, izan ere, hezkuntza arautu asko dago kasu batzuetan.
Hala da, baina orain dela bi urte Teatrolarin antzerkiko gradua atera genuenean, oztopo pila bat jarri zizkiguten: pribatua zela, ez zegoela homologatuta… Halere, Madrilen gauza bera egiten dute eta hemen, aldiz, merkeago daukazu, eta bertan eskuragarri, ez duzu zertan kanpora joan behar. Ziur aski Madrileko eskolei ez dizkiete guri jartzen dizkiguten oztopoak jartzen. Zergatik da planteagarria horrelako proiektu bat Madrilen eta ez hemen? Zer behar dugu gizarteak gure eskola atzerriko beste edozein eskola bezain zilegia dela aitor dezan?
Atentzioa deitu dit nola lehen esan duzun antzerkia edo musika ikasteko ez dela halako “tramankulurik” behar, eta zentzu horretan, zuk zeuk beste modu batera planteatu duzu, zinea eta marketing-a ikastean.
Instituzioez hitz egiten hasiko naiz. Hezkuntzan gauzak egiteko “modu” bat dago eta instituzioek beren araudia dute. Ez bazara araudi horretan sartzen, ez zara sistema edo instituzio horren parte, hortaz, beste “izen” bat jarri behar diozu zure formakuntzari. Nire esperientziagatik, beti nabaritu izan dut sistematik pixka bat kanpo nagoela. Baina behin konturatu nintzen ezer ez dela ez beltz ez zuri: sistemaren parte izan gabe ere, existitu naiteke beste modu batera eta nire sistema propioa sortu. Egiten duzunari balioa eman eta emaitzak lortzeko tresnak aurkitzen dituzunean, posible dela konturatzen zara. Horrela, poliki-poliki garatzen zoazen heinean, sistematik gero eta gehiago urruntzen zara.
Teatrolarin gertatzen zaiguna da gure metodologia ez dela konbentzionalki baloratzen: adibidez, ebaluaketetan ez dugu notarik jartzen. Horregatik, besteak beste, zailagoa da sistemaren edo eredu instituzionalago baten araudian sartzea.
Bederatzi urte nituenean, ballet-a egiten nuen eta kurtso bat errepikatu arazi egin zidaten. Utzi egin nuen. Kontserbatorioan azterketak egin eta notak jartzen dizkizutenean, hor bai, “funtzionatuko” omen duen bermea duzu: titulua eskuratuko duzulako, eta horrenbestez, sistemaren zilegitasuna lortu. Baina modu autonomoan ikasten baduzu, eta ikasketa edo formakuntza horrek beste “izen” bat badauka, berdin-berdin funtziona dezake, noski, baina zuk zeuk egin behar duzu, ez duzu sistemaren babes edo errekonozimendurik izango. Eta babes edo aitortza hori ez da bakarrik sistema edo instituzioen partetik jasotzen, gizarte osoaren aurrean ere “bali(o)zko” egiten zaitu.
Zergatik izan behar dute sistemak eskaintzen dizkizun tresnak beste batzuk baino hobeak? Guk, Teatrolarin, eta nik, neure bizitza pertsonalean ere, egiteko beste modu batzuk aldarrikatzen ditugu. Fly Mail-n asko hausnartu dugu honen inguruan: kontserbatorio batean ikasi izan bagenu, segur aski ez genuen musika bera egingo, edo ez modu berean! Gure eskolan eta egin izan ditudan kolaborazioetan ikusi izan dudanagatik, kontserbatorioko ikasleek ez dute inprobisatzeko gaitasunik, edo ez dute sortzeko tresnarik, guk horrenbeste bultzatzen ditugun horiek. Gure ikuspuntutik, metodologia hori eskasa da: zertarako balio du matematikoki zerbait interpretatzeak gero ez bazara beste ezer sortzeko gai? Hor oreka bat bilatu behar dugu, batez ere sorkuntza eta inprobisazioari teknikari ematen zaion garrantzia bera aitortuz.
Orduan, esan genezake hausnarketa hauek egitera bideratu zaituena zure esperientzia propioa izan dela, sistematik at sentitu zaren neurrian…
Bai, uste dut hor eragin handia izan duela nire amak: institutuan ikasgai asko suspenditu ondoren, batxilergoa errepikatu behar izan nuenean, askotan errepikatzen zidan: “Sistema hau ez da zuretzat egina, zure zailtasunak dituzu eta, segur aski, azterketak beste modu batekoak izango balira, hamar bat aterako zenuke… Baina sistemara moldatu beharko zara”. Txikitatik “bete behar” edo presio hori dugu eta askotan helduak izan arte ez gara gai gauzak beste modu batera ikusteko.
Zure jarduna nahiko diziplinartekoa da. Nola kokatzen duzu zeure burua ideia horretan?
Bada ideia bat: “Aukera ezazu zerbait eta zentratu zaitez bete-betean horretan”. Nire baitan, aurrera egiten ez dudan sentsazioa daukat noizbehinka. Hemendik eta handik pixka bat, badirudi ez dudala ezertan apusturik egiten edo ez dudala ezertan arrakastarik. Arrakasta gorena bezala ulertuta diziplina horretan egunero-egunero lan egitea. Nik uste dut ikuspuntu integral bat izan beharko genukeela, garrantzitsua dela diziplinak ez isolatzea: trebea zara musikan, trebea zarelako dantzan; edo trebea zara poesian, zaletasuna duzulako irakurketan… Beti esaten dut abeslaria naizela eta musika talde bat dudala, eta momentu honetara iritsi naizela beste hainbat diziplina landu izanari esker: beldur eszenikoa edo lotsa antzerkia egin dudalako galdu dut, hobeto mugitu naiteke dantza egin dudalako, abestiak konposatzeko orduan literaturari heldu izan diot… Diziplinartekotasun horrek aberastasuna eman dit. Teatrolarin lanean hasi nintzenean, falta zitzaien tresna proiektua mundura zabaltzea zen, dibulgazioa alegia, eta nik marketingaren bitartez horretan lagundu ahal izan nien. Profesionalki garatzeko elementu guztien beharra dugu.
Abeslaria zarela esan duzu osotasun batetik formatu zarelako, eta hain justu ere, gizartearen moldeen arabera, guztiz kontrakoa pentsa liteke: zu abeslaria zara abestia aukeratu zenuelako eta jo eta su ibili zinelako abesten, abesten, abesten…
Mentalitatea zabaldu egin behar da. Batzuetan, nahikoa izan daiteke antzerki klase bat ikustearekin, edo kontzertu baten ondoren artistari sorkuntza prozesuaren inguruan galdetzearekin. Teatrolarin proiektu ezberdinekin elkarlanean aritzen garenean, interesgarriena egiten zait sorkuntzaz galdetzea: zenbat denbora behar izan duten, zenbat kostatu zaien, zenbat diren taldean, zertaz elikatu diren, noren laguntza jaso duten… Batez ere, zenbait patroi errepikatzen diren edo ez ikusteko. Izan ere, patroi batzuk identifikatzen dituzunean, hurrengo pausua zein izan daitekeen asmatu dezakezu. Hori da nire lan egiteko modua: esaterako, espazio batean kontzertu bat lortu nahi badut, bertan aritu diren artistei toki horretara iritsi ahal izateko zer egin duten galdetzen diet. Horretaz gain, berriz ere, hori guztia jakiteak egindako lanari balioa ematen laguntzen digu, atzean dagoen prozesua aitortuz. Prozesu bakoitza bere konplexutasunean ulertu nahi izaten dut, eta beti argi geratzen dena da ez dela inondik inora ere gauza indibidual bat.
++++++
Demagun gazte batek artearekin zerikusia duen zerbaitera dedikatu nahi duela. Edo, besterik gabe, zaletasuna eta interesa daukala, eta hortik jo nahi duela. Oso posible da, hemezortzi urte bete berritan gauzak oso argi ez izatea: hau da, halako intuizio bat izatea, baina ez jakitea zehazki “zer izan nahi duen”. Izan ere, zaila da gehiegi landu ez duzun zerbaitekin apustua egitea. Apustu itxia behintzat, erabatekoa.
Ezjakintasuna nagusi denean bideak eta aukerak murriztu egiten dira, eta iruñarrak aipatutako sinesmenetan eror gaitezke: adibidez, aktore izateko Madrilera joan behar dela, eskola handi-mandi batera, seguruenik pribatua izango dena. Halere, Maialenek espiritu errebelde bati jarraiki, sinesmen-multzo hori zalantzan jartzera ausartu zen, eta bere senari jarraitu zion. Kontraesan batean erortzen da sistema: artistok legitimatzeko ikasketak behar ditugu, baina gero oztopo handiak jartzen ditu formakuntzak legalizatu edo homologatu ahal izateko. Berez, ez da horren kontraesankorra: ikasketak bai, baina “euren” ikasketak, euren araudiaren barne sartzen direnak.
Hortaz, batzuetan sistematik at formatzea, garatzea, sortzea eta existitzea da geratzen den alternatiba. Bide hori erresilientziaz eta optimismoz hartzen duela dirudi Maialenek: “poliki-poliki, neure kasa, tresna propioak garatuz: pausuz, pausu, aurrera!” lelopean.